ཁ་མཆུའི་ཞུ་རྩ་དང་ཞུ་ལན་འབྲི་སྟངས་དང་། ཞུ་གཏུག་བྱེད་ཕྱོགས། ཉན་ཞིབ་ཏུ་བཅར་དགོས་པ་བཅས་ཀྱི་གནད་ཀ།
དཔའ་ལུང་ལྷ་འབྲུག
གནད་བསྡུས།
1. ངོ་སྤྲོད་
2. བསྒྲུབ་བའི་གཞི།
3. ཞུ་སྙན་ལ་སྣོན་འཕྲི།
4. ཞུ་སྙན་ནང་རྒྱུན་དུ་འབྱུང་བཞིན་པའི་སྐྱོན་ཆ།
5. ཞུ་སྙན་གི་འགྱེལ་བརྗོད།
6. ཞུ་སྙན་ཟིན་འབྲི་འགོད་སྟངས་ཀི་གཞི་རྩའི་རྣམ་གཞག།
7. ཞུ་རྩའི་སྒྲོམ་གཞི།
8. དངོས་དོན།
9. གུན་གསོ་
10. ཞུ་ལན།
11. ཞུ་ལན་ནང་ཚང་དགོས་པའི་གནད་ཀ།
12. ཞུ་ལན་གི་སྒྲོམ་གཞི།
13. ཞུ་ལན་ཟིན་འབྲི་འགོད་སྟངས།
14. ཞུ་གཏུག་སྐབས་སྔོན་ཚུད་ནས་ཞུ་སྐུལ་འབུལ་དགོས་པའི་གནད་དོན།
15. ཞུ་རྩར་གདོང་ལེན་ཆེད་ལན་འདེབས་གྱི་འདེབས་ཀ།
༡། ངོ་སྤྲོད།
“ཞུ་སྙན” ཁ་མཆུའི་གྱོད་ཡ་ཕྱོགས་སོ་སོ་ནས། ཡི་གེར་བཀོད་པའི་དོན་གནད་ཁྲིམས་ཞིབ་ཁང་དུ་འདོན་འབུལ་ཞུས་པ་ལ་ཟེར། རྒྱ་གར་སྤྱི་མང་ཁྲིམས་ཡིག་ ༡༩༠༨ ལེའུ་ ༦ [༡] དང་། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་མང་ཁྲིམས་ཡིག་ ༡༩༩༦ ལེའུ་ ༥ དོན་ཚན་ ༣༢ ནང་གསལ་བཅས་ནས། ཞུ་སྙན་ཞེས་པ་ནི་ཞུ་སྦྱོར་བའི་ཞུ་རྩའམ་རྩོད་ལན་པའི་ཞུ་ལན་ལ་གོ་དགོས།
༢། བསྒྲུབ་བའི་གཞི།
* ཁ་མཆུའི་གྱོད་ཡ་ཕྱོགས་སོ་སོ་ནས་བཏོན་པའི་བརྗོད་དོན་རྣམས་འཕྱུག་མེད་གནད་དུ་འཁེལ་བའི་དམིགས་ཡུལ་བཅངས་ནས་ངེས་ཤེས་རེད་ཐུབ་པ་ཞིག་དགོས།
*གླེང་གཞིའི་གནད་དོན་ཐད་ཁ་གཏད་གྱོད་ཡས་ཁུངས་སྐྱེལ་དཔང་རྟགས་འདོན་རྒྱུར། བརྡ་ལན་ཆེད་གཏོང་དགོས་པ་ཡིན།
*སྐབས་བབ་ཀྱི་ཁ་མཆུའི་གནས་ལུགས་དང་མ་འབྲེལ་བའི་འཕྲོས་བཤད་མི་ཡོང་བ་དང་། གླེང་གཞིའི་རྐྱེན་རྩར་གནས་ཐུབ་པ། གྱོད་ཡ་ཕྱོགས་ཕན་ཚུན་གཉིས་དབར་གི་ཐུག་སའི་གནད་དོན་ཐོག་ཁྲིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་ཐག་གཅོད་ཐུབ་པ་ཞིག་ངེས་པར་དུ་དགོས།
Ganesh Trading Co. v. Moji Ram (1978) 2 SCR 614 ཁ་མཆུ་འདིའི་བཅད་ཁྲར། ཁ་མཆུའི་ཞུ་སྙན་ནང་ངེས་པར་དུ་གྱོད་ཡ་སོ་སོའི་བདེན་འབྲེལ་གི་དགོས་རྩོད་བྱ་རྒྱུར། ཐོབ་ཐང་ཇི་གནས་ཁག་ཐེག་ཡོང་རྒྱུའི་ཆེད་དུ་ཁྲིམས་ཁང་ནས་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཐུབ་པ་ཞིག་དགོས་ཞེས་རྒྱ་གར་ཆེས་མཐོའི་ཁྲིམས་ཁང་ནས། “སྤྱི་མང་འགྲོ་ལུགས་ཁྲིམས་ཡིག་ཅེས་པ་ནི། གཏན་འབེབས་ཁྲིམས་ཡིག་གི་ཟིལ་ཤུགས་མ་ཉམས་རྒྱུན་གནས་ཡོང་རྒྱུར་ལམ་ཕྱོགས་སྟོན་རྒྱུ་ལས། འགོག་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་མི་རུང་བ་དང་། སྤྱི་མང་ཁྲིམས་ཡིག་ནང་ཞུ་སྙན་དང་འབྲེལ་བའི་བ་རིམ་ཡོད་ཚད། གྱོད་ཡ་སོ་སོའི་སྐབས་ཐོབ་བདེན་འབྲེལ་གྱི་ཐོབ་ཐང་ཇི་གནས་ཁྲིམས་ཁང་ནས་ཐག་གཅོད་ཐུབ་པ་ཞིག་དང་། གླེང་གཞིའི་དོན་དངོས་གནས་ཚུལ་དང་མ་འབྲེལ་བའི་འཕྲོས་བཤད་མི་དགོས་པ་དང་། གླེང་གཞིའི་འབྱུང་རྐྱེན་གི་རྩ་བ་རང་ལ་གནས་ཐུབ་པ། གླེང་གཞིའི་གནད་དོན་ཐད་ཁ་གཏད་གྱོད་ཡས་ཁུངས་སྐྱེལ་དཔང་རྟགས་འདོན་རྒྱུར། བརྡ་ལན་ཆེད་གཏོང་དགོས་པ་བཅས་ལ་གོ་དགོས།”ཞེས་ངོས་འཛིན་གནང་འདུག།
༣། ཞུ་སྙན་ལ་སྣོན་འཕྲི།
ཞུ་སྙན་ནང་ཞུ་དགོས་པའི་གནས་ཚུལ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཆ་མ་ཚང་བ་དང་། སྐྱུར་འཇོག་བྱས་པའི་གནས་སྟངས་བྱུང་ན། ཕྱིས་སུ་དཔང་རྟགས་འདོན་འབུལ་སྐབས་དམ་ཡིག་ཐོག་ཁུངས་སྐྱེལ་དག་འབུལ་བྱེད་སྲོལ་མྱེད་པ་དང་། གནས་ཚུལ་དེ་རིགས་གླེང་སློང་བྱེད་མི་ཆོག་པར་བརྟེན། ཁ་མཆུའི་བྱུང་རྐྱེན་གི་རྩ་བ་ཐུག་ས། གྱོད་ཡ་སོ་སོའི་དགོས་འདུན་དང་། དགག་ཆ་གང་རུང་གི་བརྗོད་བའི་དོན་གནད་ཅི་རིགས་ཤིག་ཁ་གསལ་གོ་བདེའི་ལེགས་བཅོས་བྱེད་དགོས་པ་མཐོང་ན། འབྲེལ་ཡོད་གྱོད་ཡ་གང་དེས་ཁྲིམས་ཞིབ་ཁང་དུ་སྙན་འབུལ་གིས་བཀའ་འཁྲོལ་ཡོད་པའི་ཐོག་ནས་ལེགས་བཅོས་བྱེད་ཆོག།
གལ་ཏྱེ་ཁ་མཆུའི་དོན་གནད་གལ་ཆེན་ཞིག་ཞུ་སྙན་ནང་འཁོད་མེད་པ་ཡིན་ན། དོན་གནད་དེ་རང་གི་ཐོག་ཕྱིས་སུ་དཔང་རྟགས་ཁུངས་སྐྱེལ་བྱེད་རྒྱུའི་ལམ་ཀ་མེད། དེའི་ཐད་ཁྲིམས་ཡིག་སྤྱིའི་ལམ་སྟོན་ནང་། ཞུ་སྙན་མེད་པ་ལ། དག་བཤེར་གྱི་དགོས་པ་མེད། ཅེས་གསལ་ཡོད། Mrs. Om Prabha Jain v. Abnash Chand Jain AIR 1968 SC 1083;1968 (3) SCR ཁ་མཆུ་འདིའི་བཅད་ཁྲར། “གལ་ཏེ་ཁ་མཆུའི་གླེང་གཞི་དང་འབྲེལ་བའི་དོན་དངོས་གནས་ཚུལ་ཆ་ཚང་གྱོད་ཡ་གང་དེའི་ཞུ་སྙན་ནང་དུ་གསལ་ཁ་བཏྱོན་མ་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། ཞིབ་གཅྱོད་སྐབས་ཞུ་སྙན་ནང་འཁྱོད་མྱེད་པའི་གནས་ཚུལ་ཐྱོག་དཔང་རྟགས་འདྱོན་འབུལ་གིས་མཚོན་ཁུངས་སྱེལ་གཞར་ཡང་བྱེད་མི་ཆྱོག” ཅྱེས་རྒྱ་གར་ཆྱེས་མཐྱོའ་ིཁིམས་ཁང་ནས་ངྱོས་འཛིན་གནང་འདུག
བཙན་བྱོལ་བྱོད་མིའི་སི་མང་དྱོན་ཚན་ ༣༣ [ཁ] དང་། རྒྱ་གར་སི་མང་ཁིམས་ཡིག་གི་ལྱེའི་ ༦ [༡༧] འྱོག་ནས་ཞུ་སྙན་ལ་སྱོན་
འཕི་བྱེད་ཆྱོག་པའི་གནད་དྱོན།
* གཏུག་བཤྱེར་གི་དུས་ཚེ་གང་འདྲ་ཞིག་གི་སྐབས་སུ་ཡིན་རུང་། གྱོད་ཡ་ཕྱོགས་ཕན་ཚུན་གི་གྱེང་གཞིའི་གནད་དྱོན་ཐག་གཅྱོད་ཡྱོང་རྒྱུར། དགྱོས་མྱེད་དང་། འབྱེལ་མྱེད། མིང་ཤས་སམ་དམའ་འབྱེབས་བཟྱོ་གཞི་རིགས་མྱེད་པ་དགྱོས་རྒྱུ་དང་། གྱོ་དྱོན་མ་ཕིགས་པའམ་རྒྱུ་མཚན་མི་ལྡན་པའི་རྩྱོད་གཞི་མྱེད་པ་དགྱོས་རྒྱུ།
ཁ་མཆུའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་མ་ཡིན་པའམ། འབྱེལ་བ་མྱེད་པའི་གནས་ཚུལ་རིགས་ཞུ་སྙན་ལ་སྱོན་འཕིའི་བ་རིམ་ལ་བསྙད་ནས་གསར་གྱེང་བྱེད་མི་ཆྱོག
དགྱོས་མྱེད་ཞིབ་འཇུག་ཕར་འགང་འགྱོ་གཞིའམ། ཕྱོགས་འཐྱེན་གི་འདྱོད་ཚུལ་མྱེད་པ་དགྱོས་རྒྱུ།
ཞུ་སྙན་ལ་སྱོན་འཕིའི་བ་རིམ་བརྒྱུད། ཁ་མཆུའི་དྱོན་གནད་དངྱོས་མར་བསྒྱུར་བཅྱོས་བཏང་ན་ཁིམས་ལུགས་དང་འགལ་བ་ཆགས་པས་གནང་ཐབས་མྱེད། སྱོན་འཕི་བས་འབས་སུ་ཁ་མཆུའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་ཐག་གཅྱོད་ཐུབ་པ་ཞིག་ངྱེས་པར་དུ་དགྱོས།
ཁིམས་ཞིབ་ཁང་གི་བ་རིམ་ལ་འཕ་སྱོད་སྱོ་འདྱོགས་བྱེད་མི་ཆྱོགཞུ་སྙན་ལ་སྱོན་འཕི་བ་རྒྱུར་བཀའ་འཁྱོལ་ཡྱོང་བའི་སྙན་འབུལ་ཞུས་པར། བཀའ་འཁྱོལ་སད་མིན་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ལ་ཁྲུན་ཐག་རང་གཅྱོད་ཀི་དབང་ཚད་ཡྱོད་པ་དང་། སྱོན་འཕི་བས་འབས་སུ་གྱོད་ཡ་གཞན་དྱེར་དུས་འགངས་ཀིས་མཚོན་གྱོང་གུན་ཆགས་ཚེ་དྱེའི་གུན་གསབ་ལྱེགས་བཅྱོས་བྱེད་མཁན་གྱོད་ཡ་དྱེས་སྒྲུབ་དགྱོས་པའི་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་བཀའ་གཏྱོང་ཆྱོག
༤། ཞུ་སྙན་ནང་རྒྱུན་དུ་འབྱུང་བཞིན་པའི་སྱོན་ཆ།
སིར་ཁ་མཆུའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ། ཡང་ན་གྱོད་ཡ་ཕན་ཚུན་ཐུག་སའི་གནད་དྱོན་ཐྱོག གྱོད་རྩའི་འབྱུང་རྱེན་དང་དུས་ཚོད་ཀི་བྱུང་རིམ་དངྱོས་འབྱེལ་ཡིན་པ་དང་། གྱོད་ཡ་ཁ་གཏད་ནས་གདྱོང་ལྱེན་བྱེད་འྱོས་པ་ཞིག་ཡིན་དགྱོས། དྱེ་ཡང་དངྱོས་དྱོན་གི་བྱུང་བ་ཇི་ཡྱོད་ཐད། ཞུ་སྱོར་བས་དགྱོས་འདུན་བཏྱོན་ཡྱོད་པ་དང་། ཞིབ་གཅྱོད་སྐབས་དཔང་རྟགས་འདྱོན་འབུལ་གི་མཚོན་ཁུངས་སྱེལ་དག་འབུལ་བྱེད་རྒྱུ་ཡྱོད་པའི་ཁར། དངྱོས་དྱོན་གང་དྱེ་དང་འབྱེལ་བའི་གུན་གསྱོ་དྱེ་དགྱོས་རྩྱོད་བ་རྒྱུར་ཞུ་སྱོར་བར་ཐྱོབ་ཐང་ཡྱོད་པ་བཅས་གསལ་བ་ཞིག་ཡིན་དགྱོས།
ཞུ་སྙན་ནང་གྱེང་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་གང་ཞིག་འཁྱོད་མ་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། ཕིས་སུ་ཞིབ་གཅྱོད་ཀི་བ་རིམ་སྐབས་ཞུ་སྙན་ནང་གསལ་དྱོན་གནད་དག་ལས། དཔང་རྟགས་ཁུངས་སྱེལ་གི་གྱོ་སྐབས་མྱེད་པ་ཡིན། ཁིམས་ལུགས་སིའི་ལམ་སྟྱོན་ལྟར། གྱོད་ཡ་གང་དྱེའི་ཞུ་སྙན་ནང་འཁྱོད་མྱེད་པའི་གནས་ཚུལ་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང་། དཔང་རྟགས་འདྱོན་རྒྱུ་དང་ཁུངས་སྱེལ་བ་རྒྱུའི་ལམ་ཀ་མྱེད།
བརྱོད་བ་དང་འབྱེལ་བའི་སར་བྱུང་ཁིམས་སྱོལ་གི་ངྱོས་འཛིན་ཁག་གཤམ་གསལ།
Kedar Lal v. Hari Lal AIR 1952 Cal 176 ཁ་མཆུ་འདིའི་བཅད་ཁར། “ཁ་མཆུའི་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་ནས་ དངྱོས་ཡྱོད་གནས་ཚུལ་ཇི་ཡྱོད་དང་། དྱེ་འབྱེལ་གི་དགྱོས་འདུན་འདྱོན་རྒྱུ་ནི་གྱོད་ཡ་སྱོ་སྱོའ་ིཐྱོབ་ཐང་དང་ལས་འགན་ཡིན་པས། དངྱོས་དྱོན་དང་མ་འབྱེལ་བའི་དགྱོས་འདུན་བཏྱོན་ན་ཁིམས་ཐྱོག་ནས་བཅྱོས་གསྱོའ་ིཐབས་ལམ་མྱེད་ཅྱེས་གསུངས་འདུག” འྱོན་ཀང་དངྱོས་དྱོན་ཟྱེར་བ་ཇི་འདྲ་ཞིག་ལ་ངྱོས་འཛིན་ཞུ་དགྱོས་མིན་དྲི་བ་ཆགས་ཀི་འདུག
Union of India v. Sita Ram 1977 SCR (1) 950 ཁ་མཆུ་འདིའི་བཅད་ཁར། “དངྱོས་དྱོན་ནི་དངྱོས་བྱུང་གི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་མིན་དང་དྱེའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཀི་འདྱོད་ཚུལ་མ་མཐུན་པའི་གནད་དྱོན་དང་། ཞུ་སྱོར་བའི་སྱོན་འཛུགས་ཀི་གྱེང་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཆ་ཚང་གི་འབྱུང་རྱེན་དང་དུས་ཚོད། རྩྱོད་ལན་པའི་གདྱོང་ལྱེན་གི་གྱེང་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཆ་ཚང་གི་རྱེན་རྩ་དང་དུས་ཚོད་བཅས་ལ་རག་ལས་པ། ཡང་ན། ཁ་མཆུའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཆ་ཚང་ངྱེས་པར་དུ་དཔང་རྟགས་འདྱོན་འབུལ་གིས་ཁུངས་སྱེལ་ར་སྱོད་ངྱེས་བརྟན་ཆགས་པའི་ཐྱོག གྱོད་ཡ་ཞུ་སྱོར་བས་དགྱོས་འདུན་འདྱོན་རྒྱུའི་ཐྱོབ་ཐང་ཡྱོད་ངྱེས་པ་ཞིག་ཞུ་རྩའི་ནང་གསལ་བ་དང་། གྱོད་ཡ་རྩྱོད་ལན་པས་གདྱོང་ལྱེན་གི་ཐྱོབ་ཐང་ཡྱོད་པ་ཞིག་ཞུ་ལན་ནང་གསལ་བ་བཅས་ཡིན་དགྱོས།” ཞྱེས་ཐག་གཅྱོད་ངྱོས་འཛིན་གནང་འདུག
Udhav Singh v. Madhav Rao Scindia Air 1976 SC 744 ཁ་མཆུ་འདིའི་བཅད་ཁར་རྒྱ་གར་ཆྱེས་མཐྱོའ་ིཁིམས་ཁང་ནས། “དངྱོས་དྱོན་ཞྱེས་པ་ནི། གལ་གནད་ཆྱེ་བའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཆ་ཚང་ཞིབ་གཅྱོད་སྐབས། གྱོད་ཡ་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ཁུངས་སྱེལ་ར་སྱོད་ངྱེས་བརྟན་གིས་རྩྱོད་གཞིའི་འབྱུང་རྱེན་ཡྱོད་པར་བསྒྲུབ་པ་དང་། གྱོད་ཡ་ཕྱོགས་གཞན་དྱེས་གདྱོང་ལྱེན་གི་སྒྲུབ་བྱེད་བཏྱོན་པ་ལ་ཟྱེར།” ཞྱེས་ངྱོས་འཛིན་གནང་འདུག
Virender Nath v. Satpal Singh (2007) 3 SCC 617 ཁ་མཆུ་འདིའི་བཅད་ཁར་རྒྱ་གར་ཆྱེས་མཐྱོའ་ིཁིམས་ཁང་ནས། “དངྱོས་དྱོན་ཞྱེས་པ་ནི། གྱེང་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཐྱོག་གྱོད་ཡ་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ཡིན་པར་འདྱོད་དྱེ་རང་ད་ཀི་དགྱོས་འདུན་བཏྱོན་པ་དང་། ཅིག་ཤྱོས་དྱེས་མིན་པར་འདྱོད་དྱེ་གདྱོང་ལྱེན་བས་པ་ཞིག་ལ་གྱོ་དགྱོས་པ་དང་། དྱོན་དག་གཞན་ཞིག་ནས་བཤད་ན། དངྱོས་དྱོན་ཟྱེར་བ་ནི། གྱོད་ཡ་ཞུ་སྱོར་བའི་སྱོན་འཛུགས་ཀི་གྱེང་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་དང་འབྱེལ་བའི་འབྱུང་རྱེན་དང་དུས་ཚོད་གསལ་བཀྱོད་ཐྱོག་དངྱོས་འབྱེལ་ཡིན་ཚུལ་ཤྱོད་པ་དང་། གྱོད་ཡ་རྩྱོད་ལན་པའི་གདྱོང་ལྱེན་གི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཤྱོད་པ་ལ་ཟྱེར། དྱེ་ཡང་གནས་ཚུལ་གི་བྱུང་རིམ་གང་འདྲ་ཞིག་ལ་དངྱོས་དྱོན་ཟྱེར་དགྱོས་མིན་ཁ་ཆུའི་གནས་སྟངས་ལ་གཞིགས་ཏྱེ་ངྱོས་འཛིན་ཞུ་དགྱོས་པ་ལས། ཁ་མཆུ་བྱུང་ཚད་ཀི་དངྱོས་དྱོན་གཅིག་པ་ཡྱོང་མི་སིད། ” ཅྱེས་ཐག་གཅྱོད་ངྱོས་འཛིན་གནང་འདུག
གྱོང་གསལ་གི་སར་བྱུང་ཁིམས་སྱོལ་ལ་གཞིགས་ན། ཞུ་སྙན་ནང་རྩྱོད་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཆ་ཚང་འཁྱོད་མ་ཐུབ་ཚེ། ཞུ་གཏུག་གི་འབས་བུ་སིན་མི་ཐུབ་པའི་བདྱེན་དཔང་བསྟན་ཡྱོད།
༥། ཞུ་སྙན་གི་འགྱེལ་བརྱོད།
ཞུ་སྙན་ལ་འགྱེལ་བརྱོད་བྱེད་ཕྱོགས་གཤམ་གསལ།
ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་ཞུ་སྱེ་སྱོར་མཁན་གི་ཞུ་རྩའི་ནང་གསལ་དྱོན་གནད་ཆྱེ་བ་དང་། འབྱེལ་ཆགས་ཀི་དགྱོས་འདུན་ཇི་ཡྱོད་ཐད་བལྟ་དགྱོས་པ་དང་།
ཞུ་སྱོར་བའི་ཁ་མཆུར། དངྱོས་འབྱེལ་གི་བདྱེ་སྡུག་ཅིག་སྙན་འབུལ་ཞུས་ཡྱོད་ན། ཞུ་རྩ་བཟྱོ་འགྱོད་བྱེད་ཕྱོགས་དང་། དྱེ་འབྱེལ་གི་བྱེད་སྱོར་བསྙད་ནས་ཕིར་སྱོག་གམ་རྩིས་མྱེད་གཏྱོང་མི་ཆྱོག གཙོ་ཆྱེ་བ་ཁ་མཆུའི་ངྱོ་བྱོ་དང་གནད་དྱོན་ལ་བལྟ་རྒྱུ་ལས། ཞུ་གཏུག་གི་བ་རིམ་འགྱོ་ལུགས་གཅིག་པྱོར་བལྟྱོས་ཏྱེ་ཁ་མཆུ་ཞུ་གཏུག་གི་ཐྱོབ་ཐང་ལ་བཀའ་སྱོམ་བྱེད་ན། ཁིམས་ལུགས་ཀི་བ་རིམ་ཚུལ་མིན་དུ་སད་པ་ཡིན།
ཞུ་རྩའི་ནང་ཞུ་སྱོར་བས་གང་འཁྱོད་པ་རྣམས། དཀྱུས་གཅིག་ཏུ་བཀླགས་ནས། རྩྱོད་གཞིའི་གནད་དྱོན་འཚོལ་དགྱོས་པ་ལས། ཞུ་རྩའི་ཆ་ཤས་སམ་དུམ་བུ་རྱེ་ཟུང་ལ་གཞི་བཅྱོལ་ན། ཁ་མཆུའི་རྩྱོད་དྱོན་གང་ཡིན་གསལ་ཁ་ཡྱོང་མི་ཐུབ།
ཡིན་ན་ཡང་། ཁ་མཆུ་ཟྱེར་བ་ནི་སི་སྱེར་སུ་རུང་གི་ཐྱོབ་ཐང་དང་། དཀའ་སྱེལ་ལམ། གུན་ཆགས་གསྱོ་རྒྱུའི་ཆྱེད་དུ་ཡིན་པ་ལས། གྱོད་ཡ་ཕན་ཚུན་རྩྱེད་མྱོ་ལྟ་བུ་ཆགས་ན་དྱོན་མྱེད་རྩྱོད་སྱོང་བས་པ་ཡིན་པས། དྱེ་ལྟར་བྱེད་ན་མི་འགིག
༦། ཞུ་སྙན་ཟིན་འབི་འགྱོད་སྟངས་ཀི་གཞི་རྩའི་རྣམ་གཞག
“ཞུ་སྙན” ནི་ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩ་དང་རྩྱོད་ལན་པའི་ཞུ་ལན་ལ་གྱོ་དགྱོས་པ་རྩ་བའི་ཁིམས་ལུགས་ཀི་གཏན་འབྱེབས་ཡིན་པས། ཞུ་སྙན་ནང་གྱོད་ཡ་སྱོ་སྱོའ་ིརྩྱོད་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཤྱོད་རྒྱུ་ལས། ཞུ་སྙན་ནང་དཔང་རྟགས་ཁུངས་སྱེལ་བ་རྒྱུ་དང་ཁིམས་ཡིག་སྱོགས་ལུང་འདྲྱེན་གིས་བསྱོམས་ཚིག་འགྱོད་རྒྱུ་གྱོད་ཡ་སུ་གང་གི་ལས་འགན་མིན།
ཞུ་སྙན་ནང་དངྱོས་དྱོན་ཁྱོ་ན་བརྱོད་དགྱོས་པ་ནི། སི་མང་འགྱོ་ལུགས་ཁིམས་ཡིག་གི་རྩ་བའི་ལམ་སྟྱོན་ཡིན་པ་དང་། རྩྱོད་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཤྱོད་པའི་ཤུགས་བསྟན་དུ་ཁིམས་ཡིག་གང་རུང་གི་གནང་བ་དང་འབྱེལ། ཐྱོང་ཐང་དང་དགྱོས་འདུན་འདྱོན་རྒྱུ་ཡྱོད་ན། ཁིམས་ཡིག་གང་དྱེའི་དགྱོངས་དྱོན་ཐག་གཅྱོད་ཡྱོང་བའི་རྱེ་འདུན་གི་རྣམ་པའི་ཐྱོག་ཞུ་ན་ཆྱོག
རྒྱ་གར་སི་མང་ཁིམས་ཡིག་ ༡༩༠༨ ལྱེའུ་ ༦ [༢] དང་བཙན་བྱོལ་བྱོད་མིའི་སི་མང་ཁིམས་ཡིག་ ༡༩༩༦ དྱོན་ཚན་ ༣༣ འྱོག་
ཞུ་སྙན་ཟིན་འབི་འགྱོད་སྟངས་ཀི་གཞི་རྩའི་རྣམ་གཞག་གཤམ་གསལ།
ཞུ་སྙན་ནང་གྱོད་ཡ་སྱོ་སྱོའ་ིདགྱོས་འདུན་ནམ། དགག་ཆ་གང་ཡིན་པ་དྱེའི་གཞི་བཅྱོལ་བ་ཡུལ་གང་དྱེའི་དངྱོས་དྱོན་གི་སྙིང་དྱོན་རྣམས་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེ་བཞིན་ཨང་རིམ་བསིགས་ཏྱེ་ཁ་གསལ་འགྱོད་དགྱོས་པ་དང་།
ཞུ་སྙན་ནང་དཔང་རྟགས་ཁུངས་སྱེལ་བ་རྒྱུ་དང་། ཁིམས་སིག་ལུང་འདྲྱེན་གིས་བསྱོམས་ཚིག་བཀྱོད་ན་མི་འགིག
ཞུ་སྙན་ནང་ཞུ་སྱོར་བས་སྱོན་འཛུགས་ཀི་གྱེང་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཆ་ཚང་གི་འབྱུང་རྱེན་དང་དུས་ཚོད་དངྱོས་འབྱེལ་ཡིན་པའི་བྱུང་བ་བརྱོད་པ་དང་། རྩྱོད་ལན་པའི་གདྱོང་ལྱེན་གི་གྱེང་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཆ་ཚང་གི་རྱེན་རྩ་དང་དུས་ཚོད་ཀི་བྱུང་བ་བརྱོད་པ།
ཞུ་སྙན་ནང་གྱོད་ཡ་ཞུ་སྱོར་བས་དགྱོས་འདུན་འདྱོན་རྒྱུའི་ཐྱོབ་ཐང་ཡྱོད་ངྱེས་པ་ཞིག་དང་། གྱོད་ཡ་རྩྱོད་ལན་པས་གདྱོང་ལྱེན་གི་ཐྱོབ་ཐང་ཡྱོད་པ་ཞིག་བཅས་ཡིན་དགྱོས།
ཁིམས་ལུགས་སིའི་ལམ་སྟྱོན་ལྟར། རྩྱོད་གཞི་དང་འབྱེལ་བའི་ཁིམས་ཡིག་གི་བཀྱོད་པ་ཇི་ལྟར་འཇུག་དགྱོས་མིན་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་གི་ལས་འགན་ཡིན་པས། ཞུ་སྙན་ནང་གྱོད་ཡ་སྱོ་སྱོས་ཁིམས་ལུགས་ལུང་འདྲྱེན་བྱེད་མི་དགྱོས་པ་གཙོ་འདྱོན་བྱེད་དགྱོས་པ་ཡིན།
སི་མང་འགྱོ་ལུགས་ཁིམས་ཡིག་གི་དགྱོངས་དྱོན། ཁ་མཆུའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཁྱོ་ན་ཤྱོད་དགྱོས་པ་གྱོད་ཡ་སྱོ་སྱོར་ཐྱོབ་ཐང་དང་ལས་འགན་མམ་གཅིག་ཏུ་ཡྱོད།
༧། ཞུ་རྩའི་སྱོམ་གཞི།
ཁ་མཆུ་ཞུ་གཏུག་བ་ཡུལ་ས་གནས་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་གི་མིང་དང་། ལྱོ་ཟླ་ཚེས་གངས།
གྱོད་གཞིའི་མིང་།
གྱོད་ཡ་ཕན་ཚུན་གི་མིང་། ལྱོ། ཕྱོ་མྱོ། འཚོ་གནས། ཁ་བང་།
ཞུ་རྩའི་བརྱོད་བ་གཙོ་བྱོ།
1. རྩྱོད་གཞིའི་འབྱུང་རྱེན་དང་དུས་ཚོད།
2. ཁིམས་ཁྱོངས་ཁྱབ་ཚད་ཀི་ཁྱོངས་སུ་ཡྱོད་པའི་གསལ་བཤད།
3. ཞུ་སྙན་ནང་གྱོད་ཡ་སྱོ་སྱོའ་ིདགྱོས་འདུན་ནམ། དགག་ཆ་གང་ཡིན་པ་དྱེའི་གཞི་བཅྱོལ་བ་ཡུལ་གང་དྱེའི་དངྱོས་དྱོན་གི་སྙིང་དྱོན་རྣམས་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེ་བཞིན་ཨང་རིམ་བསིགས་ཏྱེ་ཁ་གསལ་འགྱོད་དགྱོས་པ་དང་། དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེའི་རྱེས་སུ་ཨང་རྟགས་བཀྱོད་པའི་དཔང་རྟགས་ཇི་ཡྱོད་ཟུར་སར་ཞུ་དགྱོས།
4. ཞུ་སྱོར་བའི་དགྱོས་འདུན།
5. གུན་གསྱོ་དྱེ་དགྱོས་རྩྱོད་བ་རྒྱུར་ཞུ་སྱོར་བའི་ཐྱོབ་ཐང་བཅས།
6. ཞུ་རྩའི་མཇུག་བསྱོམས་སུ་དྱོ་བདག་གི་མིང་དང་མིང་རྟགས། ཁིམས་རྩྱོད་པ་ཡྱོད་ན་དྱེའི་མིང་དང་མིང་རྟགས།ལྱོ་ཟླ་ཚེས་གངས།
7. མཐའ་བསྱོམས་སུ་ཞུ་རྩ་དྱེའི་ནང་གང་འཁྱོད་པ་རྣམས་དྲང་བདྱེན་དང་། ཁུངས་དག་ཤ་སྟག་ཡིན་པ་ཞུ་རྩ་འབུལ་མཁན་རང་ངྱོས་ནས་ཤྱེས་རྟྱོགས་དང་། ཡིད་ཆྱེས་ཡྱོད་པའི་ཁས་ལྱེན་དམ་འབུལ་ཞུ་བཞིན་ཡྱོད་ཅྱེས་དྱོ་བདག་གི་མིང་དང་མིང་རྟགས་འགྱོད་དགྱོས།
ཞུ་རྩའི་སྱོམ་གཞིར་གསལ་བའི་ཞིབ་ཕའི་འགྱེལ་བརྱོད་གཤམ་གསལ།
ཞུ་རྩའི་འགྱོ་བརྱོད་དང་མིང་།
ཞུ་སྱོར་བ་ཡུལ་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་གི་མིང་དང་། ས་གནས་བཅས་ཤྱོག་ངྱོས་ཀི་རྩྱེ་མྱོར་འབི་དགྱོས་པ་དང་། ཞུ་གཏུག་བ་ཡུལ་ ཁིམས་ཞིབ་ཁང་གང་དྱེའི་མིང་དང་ས་གནས་བཀྱོད་པ་ཡིན་ན་ཞུ་རྩའི་འགྱོ་བརྱོད་ཟྱེར། དྱེའི་རྱེས་སུ་ཁ་མཆུ་ཞུ་སྱོར་དྱེབ་འགྱོད་ཨང་དང་ལྱོ་དུས། གྱོད་གཞིའི་མིང་། དྱེ་ནས་གྱོད་ཡ་ཞུ་སྱོར་བ་དང་། རྩྱོད་ལན་པ་སྱོ་སྱོའ་ིམིང་དང་། ལྱོ། ཕྱོ་མྱོ། སྱོད་གནས་ཁ་བང་། འཚོ་ཐབས་བཅས་ཀི་འགྱེལ་བརྱོད། གལ་ཏྱེ་གྱོད་ཡ་ཞུ་སྱོར་བ་དང་རྩྱོད་ལན་པ་གཅིག་ལས་མང་བ་ཡྱོད་ན། ཇི་ཡྱོད་ལྟར་དུ་ཨང་རིམ་བསིགས་ཏྱེ་ཁ་གསལ་འགྱོད་དགྱོས་པ་ཡིན།
ས་གནས་དང་། ཁིམས་ཞིབ་ཁང་གི་མིང་།
ཁ་མཆུ་ཞུ་སྱོར་དྱེབ་འགྱོད་ཨང་། ……………………………ལྱོ་དུས།………………………….
གྱོད་གཞིའི་མིང་། (སྙིང་དྱོན་འབི་རྒྱུ།)………………………………………………………………
ཞུ་སྱོར་བ། (མིང་དང་། ལྱོ། ཕྱོ་མྱོ། འཚོ་ཐབས། སྱོད་གནས་ཁ་བང་བཅས་ཀིས་མཚོན་འགྱེལ་བརྱོད།)
ཁ་གཏད།
རྩྱོད་ལན་པ། (མིང་དང་། ལྱོ། ཕྱོ་མྱོ། འཚོ་ཐབས། སྱོད་གནས་ཁ་བང་བཅས་ཀིས་མཚོན་འགྱེལ་བརྱོད།)
ཞུ་རྩའི་བརྱོད་བ་གཙོ་བྱོ།
ཞུ་རྩའི་འགྱོ་བརྱོད་དང་མིང་འགྱོད་སྟངས་ཀི་བ་རིམ་གྲུབ་མཚམས། རྩྱོད་ལན་པ་དང་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་ཞུ་སྱོར་བའི་རྩྱོད་གཞིའི་གནས་ལུགས་ཆ་ཚང་ཐྱོག་རྒྱུས་མངའ་ཡྱོང་རྒྱུར་དམིགས་ནས། ཞུ་རྩའི་ནང་གྱོད་ཡ་ཞུ་སྱོར་བའི་དགྱོས་འདུན་ནམ། སྱོན་འཛུགས་གང་ཡིན་པ་དྱེའི་གཞི་བཅྱོལ་བ་ཡུལ་གང་དྱེའི་དངྱོས་དྱོན་གི་སྙིང་དྱོན་རྣམས་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེ་བཞིན་ཨང་རིམ་བསིགས་ཏྱེ་ཁ་གསལ་འགྱོད་དགྱོས་པ་དང་། ཞུ་རྩའི་ནང་དཔང་རྟགས་ཁུངས་སྱེལ་བ་རྒྱུ་དང་། ཁིམས་སིག་ལུང་འདྲྱེན་གིས་བསྱོམས་ཚིག་བཀྱོད་ན་མི་འགིག སྱོན་འཛུགས་ཀི་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེའི་རྱེས་སུ་ཨང་རྟགས་བཀྱོད་པའི་དཔང་རྟགས་ཇི་ཡྱོད་ཟུར་སར་ཞུ་དགྱོས།
༄༅།། དཔལ་ལྡན་ཁིམས་ཞིབ་པ་མཆྱོག་ལ།
གུས་ཞུ་སྱོར་བ་ (མིང་།)……………………………………………ནས་ཞུ་སྙིང་།
(སི་མང་དྱོན་ཚན་ ༢༣ [ཀ] ༣) ༤) ༥) ༦) དང་། དྱོན་ཚན་ ༣༢ [ཁ] [ག] [ང] ནང་གསལ་ལྟར་དྱོན་གནད་འབི་རྒྱུ།) བཅས་མཁྱྱེན་ཞུ།
ཕི་ལྱོ་ཟླ་ཚེས་ལ་
ཕུལ།།
མིང་རྟགས། …………………………..
དྱོ་བདག་ཞུ་སྱོར་བའི་མིང་།……………………………
མིང་རྟགས། ………………………….
ཁིམས་རྩྱོད་པ་དང་། ངྱོ་ཚབ་ཡྱོད་ན་མིང་།………………………….
ཞུ་རྩ་འདིའི་ནང་གང་འཁྱོད་པ་རྣམས་དྲང་བདྱེན་དང་། ཁུངས་དག་ཤ་སྟག་ཡིན་པ་གུས་ཞུ་རྩ་འབུལ་མཁན་རང་ངྱོས་ནས་ཤྱེས་རྟྱོགས་དང་། ཡིད་ཆྱེས་ཡྱོད་ཅིང་། ཁིམས་ཞིབ་ཁང་དུ་རྩྱོད་བཤད་ཀི་སྐབས་དང་། དྲི་བར་ལན་འདྱེབས་ཀི་སྐབས་སུ། དྲང་བདྱེན་ཞུ་རྒྱུ་དང་། དྲང་བདྱེན་ཆ་ཚང་ཞུ་རྒྱུ། དྲང་བདྱེན་མ་ཡིན་པ་གང་ཡང་མི་ཞུ་རྒྱུའི་དཀྱོན་མཆྱོག་དཔང་བཙུགས་ཀི་དམ་བཅའ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ཡང་ན། ཁས་ལྱེན་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
མིང་རྟགས། …………………………..
དྱོ་བདག་ཞུ་སྱོར་བའི་མིང་།……………………………
སི་མང་དྱོན་ཚན་ ༢༣ [ཁ] ༢) ༣) ༤) ༥) ནང་གསལ་ལྟར་ཡིག་དངྱོས་ཇི་ཡྱོད་ཀི་ཐྱོ་གཞུང་།
གྱོད་ཡ་ཞུ་སྱོར་བའི་འདྱོན་འབུལ་ཡིག་དངྱོས་ཐྱོ་གཞུང་།
ས་གནས་དང་། ཁིམས་ཞིབ་ཁང་གི་མིང་།
ཁ་མཆུ་/བདྱེ་སྙན་/གྱོང་ཞུ་ཞུ་སྱོར་དྱེབ་འགྱོད་ཨང་། ________ ལྱོ་དུས།_____
གྱོད་གཞི།(སྙིང་དྱོན་འབི་རྒྱུ།)___________________________
ཞུ་སྱོར་བ་/བདྱེ་སྙན་པ་/གྱོང་ཞུ་བ། (གང་ཡིན་པ་དྱེའི་མིང་དང་། ལྱོ། ཕྱོ་མྱོ། འཚོ་ཐབས། སྱོད་གནས་ཁ་བང་བཅས་ཀིས་མཚོན་འགྱེལ་བརྱོད།)
ཁ་གཏད།
རྩྱོད་ལན་པ། (མིང་དང་། ལྱོ། ཕྱོ་མྱོ། འཚོ་ཐབས། སྱོད་གནས་ཁ་བང་བཅས་ཀིས་མཚོན་འགྱེལ་བརྱོད།)
༄༅། །དཔལ་ལྡན་ཁིམས་ཞིབ་པ་མཆྱོག་ལ།
གུས་འབུལ། གུས་ཞུ་སྱོར་བ་/བདྱེ་སྙན་པ་/གྱོང་ཞུ་བ་/རྩྱོད་ལན་པ་
(མིང་)________________ནས་ཁ་མཆུ་གང་དྱེའི་སྐྱོར་གཞི་བཅྱོལ་བ་ཡུལ་ཡིག་ཆའམ། དངྱོས་པྱོ་ཇི་ཡྱོད་ཀི་ཐྱོ་གཞུང་འགྱོད་འབུལ་ཞུས་པ་གཤམ་གསལ།
ཨང་། ཡིག་ཆ། དངྱོས་པྱོ་སྱོ་སྱོའ་ིམིང་། འགྱེལ་བརྱོད། ཡིག་ཆའི་ཚེས་གངས བདག་དབང་སུར་ཡྱོད།
༡།
བཅས་མཁྱྱེན་ཞུ། ཕི་ལྱོ་_____ ཟླ་____ཚེས་____ལ་
ཕུལ། །
(མིང་རྟགས།)
(ཡིག་དངྱོས་ཐྱོ་གཞུང་འབུལ་མཁན་གི་མིང་།)
ཞུ་རྩའི་བརྱོད་བ་གཙོ་བྱོར་དབྱེ་ན་གིས།
1. དངྱོས་འབྱེལ་གི་བརྱོད་བ།
གྱེང་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཐྱོག་གྱོད་ཡ་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ཡིན་པར་འདྱོད་དྱེ་རང་ིད་ཀི་དགྱོས་འདུན་བཏྱོན་པ་དང་། ཅིག་ཤྱོས་དྱེས་མིན་པར་འདྱོད་དྱེ་གདྱོང་ལྱེན་བས་པ་དང་། གྱོད་ཡ་ཞུ་སྱོར་བའི་སྱོན་འཛུགས་ཀི་གྱེང་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་དང་འབྱེལ་བའི་འབྱུང་རྱེན་དང་དུས་ཚོད་གསལ་བཀྱོད་ཐྱོག་དངྱོས་འབྱེལ་ཡིན་ཚུལ་ཤྱོད་པ་དང་། གྱོད་ཡ་རྩྱོད་ལན་པའི་གདྱོང་ལྱེན་གི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཤྱོད་རྒྱུའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྱོད། གྱོད་ཡ་སྱོ་སྱོའ་ིདགྱོས་འདུན་ནམ། དགག་ཆ་གང་ཡིན་པ་དྱེའི་གཞི་བཅྱོལ་བ་ཡུལ་གང་དྱེའི་དངྱོས་དྱོན་གི་སྙིང་དྱོན་རྣམས་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེ་བཞིན་ཨང་རིམ་བསིགས་ཏྱེ་ཁ་གསལ་འགྱོད་དགྱོས་པ་དང་། ཞུ་སྙན་ནང་དཔང་རྟགས་ཁུངས་སྱེལ་བ་རྒྱུ་དང་། ཁིམས་སིག་ལུང་འདྲྱེན་གིས་བསྱོམས་ཚིག་བཀྱོད་ན་མི་འགིག དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེའི་རྱེས་སུ་ཨང་རྟགས་བཀྱོད་པའི་དཔང་རྟགས་ཇི་ཡྱོད་ཟུར་སར་ཞུ་དགྱོས།
2. ཁིམས་མཐུན་གི་བརྱོད་བ།
ཁིམས་ཡིག་གི་བ་རིམ་ལྟར་དུ་གནང་སྱོ་ཇི་མཆིས་གཤམ་གསལ།
རྩྱོད་གཞིའི་འབྱུང་རྱེན་དང་དུས་ཚོད།
ཁིམས་ཁྱོངས་ཁྱབ་ཚད་ཀི་ཁྱོངས་སུ་ཡྱོད་པའི་གསལ་བཤད།
ཁ་མཆུ་གང་དྱེ་དྱེབ་འགྱོད་བྱེད་རྒྱུ་ཆྱེད་རང་བབ་ཀི་ཁིམས་དྱོད་ཇི་ཡིན་ཕུལ་ཟིན་པའི་གསལ་བཤད།
ལྱོ་ན་མ་སྱོན་པ་དང་། རིགས་ཚོར་མ་ཟིན་པ། ཡང་ན་གྱོད་ཡ་དྱོ་བདག་མྱེད་པར། ངྱོ་ཚབ་བརྒྱུད་ཁིམས་གཏུག་བྱེད་ཀི་ཡྱོད་པ་བཅས་གང་ཡིན་པ་དྱེའི་གསལ་བཤད།
སི་མང་དྱོན་ཚན་ ༡༣ [ཀ] པའི་དགྱོངས་དྱོན་དུས་ཐྱོག་ཁིམས་ལུགས་ལྟར་སྙན་འབུལ་ཞུས་ཡྱོད་པའི་གསལ་བཤད།དྱེ་མིན་དུས་འགངས་སྱོང་ཡྱོད་ན། ཁག་མྱེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གསལ་བཤད་ཀིས་ཁ་མཆུ་དྱེབ་འགྱོད་ཡྱོང་བའི་སྙན་འབུལ་ཞུ་དགྱོས་པ།
ཞུ་རྩའི་ནང་དགྱོས་འདུན་འཁྱོད་པ་རྣམས་དྲང་བདྱེན་དང་ཚད་གཞི་ལྱོངས་ཡྱོད་པའི་གནས་ཚུལ་གསལ་བཤད།
གྱོད་ཡ་དྱོ་བདག་གི་མིང་དང་། མིང་རྟགས་གསལ་བྱོ་འཁྱོད་ཡྱོད་པ་དང་། ཁིམས་རྩྱོད་པ་ཡྱོད་ན་དྱེའི་མིང་དང་མིང་རྟགས་བཅས་གསལ་བྱོ་འཁྱོད་དགྱོས་པ་དང་།
ཁས་ལྱེན་དམ་འབུལ་ཞུས་ཏྱེ་གྱོད་ཡ་དྱོ་བདག་གི་མིང་དང་མིང་རྟགས་བཅས་གསལ་བྱོ་འཁྱོད་པ་དགྱོས།
༨། དངྱོས་དྱོན།
ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩར་འཁྱོད་པའི་དངྱོས་དྱོན་རྣམས་དངྱོས་འབྱེལ་ཡིན་མིན་གི་རྣམ་དབྱེ།
རྩྱོད་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་དངྱོས་འབྱེལ་ཡིན་པའི་རྣམ་དབྱེ། རྩྱོད་གཞིའི་འབྱུང་རྱེན་དང་དུས་ཚོད་བཅས་སུ། ཐད་ཀར་འབྱེལ་བ་ཆགས་པ་དང་། མངྱོན་སུམ་དུ་བྱུང་བའི་བདྱེན་པ་ཞིག་ལ་དངྱོས་དྱོན་དང་། དངྱོས་དྱོན་ཇི་ཡྱོད་ཆ་ཚང་ཞིབ་གཅྱོད་ཀི་བ་རིམ་སྐབས་སུ། དཔང་རྟགས་འདྱོན་འབུལ་གིས་མཚོན་པའི་ཁུངས་སྱེལ་ར་སྱོད་ངྱེས་བརྟན་བྱུང་པ་ན་དངྱོས་དྱོན་ཡིན་པ་རྱེད། དཔྱེར་ན། ས་ཁང་ཚོང་བསྒྱུར་གི་ཁ་མཆུ་ཞིག་ཡིན་ན། ལྱོ་ཟླ་ཚེས་གངས་ངྱེས་པའི་དུས་དྱེ་འདྲ་ཞིག་ལ། ཁིམས་མཐུན་དྱེབ་འགྱོད་བས་པའི་ཐྱོག་སྱེ་བྱོ་གང་དྱེས་ང་ལ་ས་ཞིང་ཚད་གཞི་དྱེ་འདྲ་ཞིག་བཙོངས་ཡྱོད་པའི་གནས་ཚུལ་རྣམས་གསལ་བྱོ་འབི་དགྱོས་པ་ནི་དངྱོས་འབྱེལ་གི་གནས་ཚུལ་གསལ་སྟྱོན་བ་རྒྱུའི་ཆྱེད་དུ་ཡིན།
རྩྱོད་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་དངྱོས་འབྱེལ་མ་ཡིན་པའི་རྣམ་དབྱེ།
ཁ་མཆུའི་གནད་དྱོན་གཏན་འབྱེབས་སྐབས་སུ་རྩྱོད་གཞིའི་དྱོན་གནད་དངྱོས་མ་དང་མ་འབྱེལ་བའི་གནས་ཚུལ་ཞུ་སྙན་ནང་དུ་འཁྱོད་ཡྱོད་ཚུལ་ཇི་ལྟར་བཤད་རུང་། རྩྱོད་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་ཐག་གཅྱོད་སད་ཕན་ཐྱོག་གང་ཡང་མྱེད་པ་དང་། རྩྱོད་གཞིའི་གནད་དྱོན་གང་འདྲ་ཞིག་ལ་ཐུག་ཡྱོད་མྱེད་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ལ་ཡིད་ཆྱེས་ངྱེས་རྱེད་མི་བྱུང་པས། ཞུ་གཏུག་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཡྱོང་རྱོགས་དྱོན་མྱེད་ཀི་གྱེང་གཞི་ཞིག་ཆགས་པའི་ྱེན་ཁ་ཡྱོད།
དཔྱེར་ན། སྱེ་བྱོ་གིས་ཕན་ཚུན་གན་རྒྱ་བཞག་པའི་གནས་ཚུལ་དང་འབྱེལ་བའི་ཁ་མཆུ་ཞིག་གི་ནང་། གན་རྒྱ་ནང་གསལ་གི་འབྲུ་དྱོན་ལྟར་ཕྱོགས་སྱོ་སྱོ་ནས་ལག་བསྟར་བྱེད་དགྱོས་པ་ནི། ཐྱོག་མ་གན་རྒྱ་བཞག་པའི་སྐབས་ཀི་དམ་བཅའ་ཡིན་པ་དང་། ཁིམས་ཐྱོག་ནས་འགན་སྲུང་ཡྱོད་པའི་དངྱོས་དྱོན་ཞིག་ཡིན་པས། གན་རྒྱའི་འབྲུ་དྱོན་ལྟར་ལག་བསྟར་ཡྱོང་རྒྱུར་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་སྐུལ་འདྱེད་བས་པའི་གནས་ཚུལ་ཞུ་སྙན་ནང་གསལ་ན། རྩྱོད་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་དང་འབྱེལ་བ་མ་ཆགས་པ་ཡིན།
༩། གུན་གསྱོ།
དགྱོས་འདུན་གང་ཞིག་ཞུ་སྙན་ནང་དང་། ཐྱོག་མའི་ན་ཞིབ་སྐབས་སུ་གསལ་སྟྱོན་བྱེད་དགྱོས་པ་དང་། དགྱོས་འདུན་གལ་ཆྱེ་བ་གསལ་སྟྱོན་བས་པའི་རྱེས་འབས་སུ་ཤུགས་བསྟན་གི་དགྱོས་འདུན་ཇི་ཆགས་གསལ་ཆ་མྱེད་ན་ཡང་། ཁ་མཆུའི་དྱོན་དངྱོས་བྱུང་རིམ་བརྒྱུད་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་ཐག་གཅྱོད་ཡྱོང་ངྱེས་ཡིན། དྱེ་ཡང་རྩྱོད་ལན་པའི་ཞུ་ལན་ནང་དུའང་ཁིམས་ཡིག་གི་བ་རིམ་གཅིག་མཚུངས་གྱོ་སྱོད་དགྱོས་པ་ཡིན།8
གལ་ཏྱེ་ཞུ་སྱོར་བས་ཁ་མཆུའི་རྱེན་རྩ་གཅིག་ལས་མང་བ་བཏྱོན་པ་ལ་བརྟྱེན་ནས། དགྱོས་འདུན་གཅིག་ལས་མང་བ་བཏྱོན་ཡྱོད་ན། དྱེ་དག་ངྱེས་པར་དུ་ཁག་ཁག་འདྱོན་དགྱོས་པ་ཁིམས་ཡིག་གི་གཏན་འབྱེབས་
ཡིན། Shehla Burney vs. Syed Ali Mossa Raza (2011) 6 SCC 529 ཁ་མཆུ་འདིའི་བཅད་ཁར། རྒྱ་གར་ཆྱེས་མཐྱོའ་ིཁིམས་ཁང་ནས། “ཁ་མཆུ་/བདྱེ་སྙན་/གྱོང་ཞུ་བཅས་སུ་དགྱོས་འདུན་གང་ཞིག་དམིགས་སུ་བཀར་ནས་གསལ་ཁ་བསྟན་ཡྱོད་ན་ལས། ཐག་གཅྱོད་ཀིས་གུན་ཆགས་གསྱོ་ཐུབ་ཐབས་མྱེད།”ཅྱེས་ཐག་གཅྱོད་ངྱོས་འཛིན་གནང་འདུག
༡༠། ཞུ་ལན།
སི་མང་དྱོན་ཚན་ ༦ [༣༨] འྱོག་ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩར་རྩྱོད་ལན་པས་ཐྱོག་མའི་ལན་འདྱེབས་ཡིག་ཐྱོག་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་དུ་ཕུལ་བ་ལ་ཟྱེར་བ་དང་། སི་མང་དྱོན་ཚན་ ༢༩ [ཀ] འྱོག་ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩར་རྩྱོད་ལན་པས་དུས་ཐྱོག་ཞུ་ལན་ངྱེས་པར་དུ་འབུལ་དགྱོས་པ་བསྟན་ཡྱོད། སིར་ཞུ་ལན་ཟྱེར་བ་ནི། ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩར་འཁྱོད་པའི་སྱོན་འཛུགས་དང་དགྱོས་འདུན་ཇི་ཡྱོད་ཐད། རྩྱོད་ལན་པས་རང་ིད་སྲུང་སྱོབ་ཆྱེད་གདྱོང་ལྱེན་བྱེད་རྒྱུ་དང་། ངྱོས་ལྱེན་བྱེད་རྒྱུ་བཅས་ཀི་ལན་འདྱེབས་ཡི་གྱེ་ལ་ཟྱེར། སི་མང་དྱོན་ཚན་ ༢༩[ང] [ཅ] ནང་གསལ་རྩྱོད་ལན་པའི་ཞུ་ལན་དྱེ་སྱོན་འཛུགས་ཀི་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེའི་ཐྱོག་ལན་འདྱེབས་གསལ་པྱོ་རྒྱག་དགྱོས་པ་ལས་སི་མ་སྱོམ་གི་དགག་ལན་ལྟ་བུས་མི་འགིག སྱོན་འཛུགས་ཀི་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེའི་རྱེས་སུ་ལན་འདྱེབས་ཀི་ཚུལ་ཏུ་ཨང་རྟགས་བཀྱོད་པའི་དཔང་རྟགས་ཇི་ཡྱོད་ཟུར་སར་ཞུ་དགྱོས་པ་དང་། ཞུ་རྩའི་ནང་གསལ་སྱོན་འཛུགས་ཀི་དྱོན་ཚན་སྱོ་སྱོར་རྩྱོད་ལན་པ་དྱེས་ཐད་ཀར་རམ། གྱོ་དྱོན་རྟྱོགས་ངྱེས་ཀི་བརྡ་སྟྱོན་ཐྱོག་ནས་དགག་ལན་ཁ་གསལ་མྱེད་ན་སྱོན་འཛུགས་དྱེ་ངྱོས་ལྱེན་བས་པར་ཆ་འཛིན་བ་རྒྱུ། འྱོན་ཀང་སྱོན་འཛུགས་ངྱོས་ལྱེན་བས་པར་ཆ་འཛིན་བྱེད་དྱོན་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་ར་སྱོད་ཁ་གསལ་དགྱོས་པ་ཡིན། མཆན། རྩྱོད་ལན་པའི་ཞུ་ལན་དང་འབྱེལ་བའི་བ་རིམ་རྣམས་ཞུ་སྱོར་བས་དགྱོས་གལ་བྱུང་ན་དྱེ་བཞིན་ལན་འདྱེབས་བྱེད་དགྱོས་པ་གཅིག་མཚུངས་ཡིན།
༡༡། ཞུ་ལན་ནང་ཚང་དགྱོས་པའི་གནད་ཀ
ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩའི་ནང་གསལ་གི་སྱོན་འཛུགས་ཇི་ཡྱོད་ལྟར། རྩྱོད་ལན་པར་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་ལན་འདྱེབས་བ་རྒྱའི་ཆྱེད་དུས་ཚོད་གཏན་འབྱེབས་ཀིས་བརྡ་ཐྱོ་བཏང་པར། དུས་ཚོད་ཀི་མཚམས་ལས་མ་འདས་པར་གདྱོང་ལྱེན་གི་ཚུལ་ཏུ་ལན་འདྱེབས་བྱེད་དགྱོས་པ་ཡིན།
རྩྱོད་ལན་པའི་ཞུ་ལན་ངྱེས་པར་དུ་ཡིག་ཐྱོག་ནས་ཕུལ་ཐུབ་པ་དགྱོས།
ཁིམས་ཞིབ་ཁང་གི་རྒྱས་བཅད་དུས་ཚོད་ནང་ཚུན་རྩྱོད་ལན་པས་ཞུ་ལན་ཕུལ་མ་ཐུབ་ཚེ། ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་གྱོད་ཡ་ཕྱོགས་གཅིག་གི་བརྱོད་པར་གཞིགས་ཏྱེ་ཐག་གཅྱོད་བྱེད་ན་ཆྱོག འྱོན་ཀང་སི་མང་དྱོན་ཚན་ ༢༩ [ཀ] (༢) འྱོག་རྩྱོད་ལན་པས་ཁག་མྱེད་པའི་སྙན་འབུལ་ཞུས་དྱོན་ལྟར་དུས་ཚོད་འཕར་མ་ཇི་དགྱོས་ཀི་བཀའ་འཁྱོལ་ཞུ་ཆྱོག་ཀང་། མང་མཐར་ཐྱོག་མའི་བརྡ་ཐྱོ་བཏང་བ་ནས་རྩིས་པའི་ིན་གངས་དགུ་བཅུ་ལས་བརྒལ་བ་ཞུ་སྱོད་མི་ཆྱོག
རྩྱོད་ལན་པའི་ཞུ་ལན་བཟྱོ་འགྱོད་བྱེད་ཕྱོགས་ཀི་བ་རིམ་རྣམས། ཞུ་སྙན་སིའི་འགྱོ་ལུགས་དང་རིགས་མཚུངས་ཡིན།
༡༢། ཞུ་ལན་གི་སྱོམ་གཞི།
ཁ་མཆུ་ཞུ་གཏུག་བ་ཡུལ་ས་གནས་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་གི་མིང་དང་། ལྱོ་ཟླ་ཚེས་གངས།
གྱོད་གཞིའི་མིང་།
གྱོད་ཡ་ཕན་ཚུན་གི་མིང་། ལྱོ། ཕྱོ་མྱོ། འཚོ་གནས། ཁ་བང་།
ཞུ་ལན་གི་བརྱོད་བ་གཙོ་བྱོ།
1. རྩྱོད་གཞིའི་འབྱུང་རྱེན་དང་དུས་ཚོད།
2. ཁིམས་ཁྱོངས་ཁྱབ་ཚད་ཀི་ཁྱོངས་སུ་ཡྱོད་པའི་གསལ་བཤད།
3. ཞུ་ལན་དྱེ་སྱོན་འཛུགས་ཀི་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེའི་ཐྱོག་ལན་འདྱེབས་གསལ་པྱོ་རྒྱག་དགྱོས་པ་ལས་སི་མ་སྱོམ་གི་དགག་ལན་ལྟ་བུས་མི་འགིག།དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེའི་རྱེས་སུ་ལན་འདྱེབས་ཀི་ཚུལ་ཏུ་ཨང་རྟགས་བཀྱོད་པའི་དཔང་རྟགས་ཇི་ཡྱོད་ཟུར་སར་ཞུ་དགྱོས།
4. ལྡྱོག་གཏུག་བ་རྒྱུ་ཡྱོད་ན། ལྡྱོག་གཏུག་བྱེད་དགྱོས།
5. རྩྱོད་ལན་པའི་དགྱོས་འདུན།
6. གུན་གསྱོ་དྱེ་དགྱོས་རྩྱོད་བ་རྒྱུར་རྩྱོད་ལན་པའི་ཐྱོབ་ཐང་བཅས།
7. ཞུ་ལན་གི་མཇུག་བསྱོམས་སུ་དྱོ་བདག་གི་མིང་དང་མིང་རྟགས། ཁིམས་རྩྱོད་པ་ཡྱོད་ན་དྱེའི་མིང་དང་མིང་རྟགས།ལྱོ་ཟླ་ཚེས་གངས།
8. མཐའ་བསྱོམས་སུ་ཞུ་ལན་དྱེའི་ནང་གང་འཁྱོད་པ་རྣམས་དྲང་བདྱེན་དང་། ཁུངས་དག་ཤ་སྟག་ཡིན་པ་ཞུ་ལན་འབུལ་མཁན་རང་ངྱོས་ནས་ཤྱེས་རྟྱོགས་དང་། ཡིད་ཆྱེས་ཡྱོད་པའི་ཁས་ལྱེན་དམ་འབུལ་ཞུ་བཞིན་ཡྱོད་ཅྱེས་དྱོ་བདག་གི་མིང་དང་མིང་རྟགས་འགྱོད་དགྱོས།
༡༣། ཞུ་ལན་གི་ཟིན་འབི་འགྱོད་སྟངས།
1. གལ་ཏྱེ་ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩར་འཁྱོད་པའི་སྱོད་འཛུགས་ཀི་གནད་དྱོན་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང་། ཞུ་ལན་དང་ཐྱོག་མའི་ན་ཞིབ་སྐབས་སུ། རྩྱོད་ལན་པས་ཆྱེད་མངགས་ངྱོས་ལྱེན་ཞུ་ཡྱོད་ན་ལས། ཞུ་རྩའི་ནང་དུ་འཁྱོད་ཟིན་པའི་གནད་དྱོན་གང་དྱེ་དག་གྱོད་ཡ་ཞུ་སྱོར་བས་ཁུངས་སྱེལ་བྱེད་རྒྱུའི་འགན་འཁུར་ཡྱོད། ཞུ་རྩའི་ནང་གསལ་སྱོན་འཛུགས་ཐད་ལན་འདྱེབས་བ་རྒྱུར། རྩྱོད་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་དང་འབྱེལ་བའི་གདྱོང་ལྱེན་དང་རྩྱོད་ལན་པ་རང་ིད་སྲུང་སྱོབ་ཆྱེད། ཞུ་ལན་དྱེ་སྱོན་འཛུགས་ཀི་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེའི་ཐྱོག་ལན་འདྱེབས་གསལ་པྱོ་རྒྱག་དགྱོས་པ་ལས་སི་མ་སྱོམ་གི་དགག་ལན་ལྟ་བུས་མི་འགིག།
2. དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེའི་རྱེས་སུ་ལན་འདྱེབས་ཀི་ཚུལ་ཏུ་ཨང་རྟགས་བཀྱོད་པའི་དཔང་རྟགས་ཇི་ཡྱོད་ཟུར་སར་ཞུ་དགྱོས་པ།ཡིག་འབྱེལ་ལམ། འཛིག་ཤྱོག ཡིག་ཆ། དྱེབ་གང་ཞིག་ནས་ཟུར་འདྱོན་བས་པའི་བརྱོད་པ་དང་། དངུལ་འཛིན། དྱེ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་པའི་ཡིག་ཆ་ཇི་ཡྱོད། བཅས་པ་ལན་འདྱེབས་ཀི་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེའི་རྱེས་སུ་ཨང་རིམ་བསིགས་ཏྱེ་ཁགསལ་འགྱོད་དགྱོས།
3. ཞུ་རྩའི་ནང་གསལ་སྱོན་འཛུགས་ཀི་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེ་བཞིན་ཆད་ལྷག་མྱེད་པར་ལན་འདྱེབས་བས་ཡྱོད་པ་ཁག་ཐྱེག་བྱེད་དགྱོས་པ་དང་། ཞུ་སྙན་ནི་ཁ་མཆུའི་རྩ་བའི་གཞི་རྟྱེན་དྱེ་ཡིན་ཞྱེས། Vinod Kumar v. Surjit Kumar AIR1987 SC 2179 ཁ་མཆུ་འདིའི་བཅད་ཁར་གསལ་འདུག
4. ཞུ་ལན་དང་མམ་དུ་སི་མང་དྱོན་ཚན་བཅུ་གསུམ་པའི་ནང་གསལ་ [ཀ] (༤) ནང་གསལ་མྱོས་མཐུན་ཆྱོད་ཡིག་དང་ལག་བསྟར་དམ་ཡིག་འབུལ་དགྱོས་པ་དང་། ཞུ་སྙན་གི་མཐའ་བསྱོམས་སུ་གྱོད་ཡ་དྱོ་བདག་སྱོ་སྱོ་ནས་གང་འཁྱོད་པ་རྣམས་དྲང་བདྱེན་དང་། ཁུངས་དག་ཤ་སྟག་ཡིན་པ་ཞུ་སྙན་འབུལ་མཁན་རང་ངྱོས་ནས་ཤྱེས་རྟྱོགས་དང་། ཡིད་ཆྱེས་ཡྱོད་ཅིང་། ཁིམས་ཞིབ་ཁང་དུ་རྩྱོད་བཤད་ཀི་སྐབས་དང་། དྲི་བར་ལན་འདྱེབས་ཀི་སྐབས་སུ། དྲང་བདྱེན་ཞུ་རྒྱུ་དང་། དྲང་བདྱེན་ཆ་ཚང་ཞུ་རྒྱུ། དྲང་བདྱེན་མ་ཡིན་པ་གང་ཡང་མི་ཞུ་རྒྱུའི་དམ་བཅའ་ཁས་ལྱེན་ཞུས་ཡྱོད་མྱེད་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་དྱོ་དམ་ནན་པྱོ་བྱེད་དགྱོས།
5. རྩྱོད་ལན་པས་དགག་ལན་གང་བས་ཡྱོད་པ་དྱེའི་གཞི་འཛིན་སའི་ཡིག་ཆ་རང་ིད་ཀི་བདག་དབང་འྱོག་གནས་པ་ཡྱོད་ན་དྱེ་དག་དང་། རང་ིད་ཀི་བདག་དབང་འྱོག་མྱེད་པ་ཡིན་ན་དྱེའི་བདག་དབང་སུར་ཡྱོད་ལྱོ་རྒྱུས་གསལ་འཁྱོད་ཀི་ཡི་གྱེ་བཅས་འབུལ་དགྱོས།
6. རྩྱོད་ལན་པ་དྱེས་དགག་ལན་ནམ། ལྡྱོག་གཏུག་གང་བས་ཡྱོད་པ་དྱེ་དག་ལ་ཕན་གྱོགས་བྱེད་པའི་དཔང་རྟགས་ལྟ་བུར་གཞི་བཅྱོལ་བ་ཆྱེད་ཡིག་ཆའམ། དངྱོས་པྱོ་རང་ིད་ཀི་བདག་དབང་འྱོག་ཡྱོད་མིན་ལ་མ་བལྟྱོས་པར་ཇི་ཡྱོད་ཀི་ཐྱོ་གཞུང་།
7. གལ་ཏྱེ་རྩྱོད་གཞི་དང་འབྱེལ་བའི་ཡིག་ཆའམ། དངྱོས་པྱོ་གང་ཞིག་ཡིག་དངྱོས་ཐྱོ་གཞུང་ནང་མ་གསལ་པ་ཞིག་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་གི་དམིགས་བསལ་བཀའ་འཁྱོལ་ཡྱོད་ན་མ་གཏྱོགས་རྱེས་སུ་གཏུག་བཤྱེར་དྱེའི་དཔང་རྟགས་ལ་བྱེད་སྱོད་གཏྱོང་མི་ཆྱོག་པ་ཡིན།
8. གལ་ཏྱེ་ཞུ་ལན་ནང་དུ་གནད་ཆྱེ་བའི་དངྱོས་དྱོན་གང་ཞིག་ལན་འདྱེབས་མ་བྱུང་བ་དང་། སང་མྱེད་དབང་གིས་སྐྱུར་འཇྱོག་བས་པའི་རིགས་བྱུང་ན། ཞུ་སྙན་ལ་སྱོན་འཕིའི་བ་རིམ་བརྒྱུད་སྙན་འབུལ་གིས་བཅྱོས་བསྒྱུར་གཏྱོང་ཐུབ་ན་ལས།ཞིབ་གཅྱོད་སྐབས་དྱེའི་རིགས་དམ་ཡིག་ཐྱོག་དཔང་རྟགས་འདྱོན་འབུལ་གིས་མཚོན་ཁུངས་སྱེལ་བྱེད་མི་ཆྱོག Mrs. Om Prabha Jain v. Abnash Chand Jain AIR 1968 SC 1083; 1968 (3) SCR ཁ་མཆུ་འདིའི་བཅད་ཁར། “རྩྱོད་གཞིའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་གང་ཞིག་གྱོད་ཡ་སྱོ་སྱོའ་ིཞུ་སྙན་ནང་དུ་གསལ་ཁ་ཡྱོད་ན་ལས། ཕིས་སུ་གནས་ཚུལ་གང་དྱེ་དང་འབྱེལ་བའི་དཔང་རྟགས་འདྱོན་འབུལ་གིས་མཚོན་ཁུངས་སྱེལ་བྱེད་མི་ཆྱོག་པ་ཁིམས་ཡིག་རྩ་དྱོན་ཡིན། དྱེ་ཡང་ཁིམས་ཡིག་སིའི་ལམ་སྟྱོན་ནང་། ཞུ་སྙན་མྱེད་པ་ལ། དག་བཤྱེར་གི་དགྱོས་པ་མྱེད་ཅྱེས་གསལ་འདུག”
༡༤། ཞུ་གཏུག་སྐབས་སྱོན་ཚུད་ནས་ཞུ་སྐུལ་འབུལ་དགྱོས་པའི་གནད་དྱོན།
ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩར་ལན་འདྱེབས་བྱེད་དགྱོས་པའི་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་བརྡ་ཐྱོ་བཏང་འབྱོར་བྱུང་བ་དང་། རྩྱོད་ལན་པས་འཕལ་མ་
ྱེ་དུ་ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩ་གང་དྱེ་ཁིམས་མཐུན་ཡིན་མིན་དང་། ད་ལྟའི་དུས་སུ་ལག་བསྟར་འཇུག་བཞིན་པའི་ཁིམས་ལུགས་གང་
རུང་ནས་བཀག་ཆ་ཡྱོད་མྱེད་ཐད་གཟབ་ནན་བྱེད་དགྱོས་གཤམ་གསལ།
ཁ་མཆུ་གང་དྱེ་སི་མང་དྱོན་ཚན་ ༨༡ འྱོག་བསར་གཏུག་མི་ཆྱོག་པའི་གནས་སྟངས་ཆགས་ཀི་ཡྱོད་མྱེད་དང་།
སི་མང་ལྱེའུ་གིས་པའི་འབྲུ་དྱོན་ཆ་རྱེན་གང་རུང་མ་ཚང་བས་མཚོན་ཁིམས་ཁྱོངས་ཁྱབ་ཚད་ལྡན་གི་ཡྱོད་མྱེད་དང་།
ཡྱོད་དགྱོས་པའི་གྱོད་ཡ་སྱོན་མ་གང་ཞིག་མ་ཚང་བས་ཁིམས་ཞིབ་ཐག་གཅྱོད་མི་ཐུབ་པའི་གནས་སྟངས་ཡྱོད་མྱེད།
ཁ་མཆུ་གང་དྱེ་དྲང་བདྱེན་བྱུང་མིན་གི་གནས་སྟངས།
གནད་ཆྱེའི་བ་རིམ་ཇི་བཞིན་བྱུང་ཡྱོད་མྱེད།
ཞུ་རྩའི་ནང་སྱོན་འཛུགས་ཀི་གྱེང་གཞིའི་རྱེན་རྩ་གསལ་བྱོ་ཡྱོད་མྱེད།
ཞུ་རྩ་གང་དྱེའི་སྙིང་དྱོན་ཇི་ཡིན་གསལ་བྱོ་མྱེད་པས་གསལ་བཟྱོ་བྱེད་དགྱོས་པ་ཡྱོད་མྱེད།
དྱོན་མྱེད་རྩྱོད་རྱོག་དང་དགྱོས་མྱེད་ཚིག་རྱོག་གི་གནས་སྟངས་ཡྱོད་མྱེད།
འཕ་སྱོད་སྱོ་འདྱོགས་ཀི་བརྱོད་ཚིག་ཕིར་འཐྱེན་བྱེད་དགྱོས་པའི་གནས་སྟངས་ཡྱོད་མྱེད་བཅས་ཞུ་ལན་འབུལ་རྒྱུའི་དུས་ཚོད་ངྱེས་ཅན་དྱེའི་གྱོང་དུ་ཁིམས་ཞིབ་ཁང་ལ་སྙན་འབུལ་ཞུ་ཐུབ་པ་དགྱོས། དྱེ་མིན་ཞུ་ལན་ཕུལ་ཟིན་རྱེས་དྱེ་ལྟའི་གྱོ་སྐབས་མྱེད་པ་ཡིན།
༡༥། ཞུ་རྩར་གདྱོང་ལྱེན་ཆྱེད་ལན་འདྱེབས་ཀི་འདྱེམས་ཀ
ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩར་འཁྱོད་པའི་སྱོད་འཛུགས་ཇི་ཡྱོད་ཆ་ཚང་ལ། རྩྱོད་ལན་པས་ལན་འདྱེབས་ཕྱོགས་ཀི་འདྱེམས་ཀ་གཤམ་
གསལ།
1. རྩྱོད་གཞིའི་དྱོན་གནད་ཡྱོངས་རྱོགས་ཞིབ་བསྡུར་བྱེད་པ།
ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩའི་ནང་གསལ་སྱོན་འཛུགས་ཀི་དྱོན་ཚན་རྱེ་རྱེར་ངྱོས་ལྱེན་མི་བྱེད་པ་དང་། དགག་སྒྲུབ་ཀི་ལན་འདྱེབས་གསལ་བྱོ་བརྒྱབ་པ།
2. ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩའི་ནང་གསལ་སྱོན་འཛུགས་རྣམས་མཐྱོལ་བཤགས་བས་ཏྱེ། ཞུ་རྩའི་དྱོན་དངྱོས་དག་ནུས་མྱེད་དུ་
བཏང་སྟྱེ་དམིགས་བཀར་གི་ལན་འདྱེབས་བྱེད་པ།
3. ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩའི་ནང་གསལ་སྱོན་འཛུགས་རྣམས་རྩྱོད་ལན་པས་ངྱོས་ལྱེན་ཞུས་ཀང་། ལྡྱོགས་ཕྱོགས་ཀི་སྱོན་མཚང་
བརྟྱོལ་ནས་ཞུ་སྱོར་བའི་སྱོན་འཛུགས་ཇི་ཡྱོད་ཆ་ཚང་ནུས་མྱེད་དུ་བཏང་པ།
4. ཁིམས་དྱོན་གི་དགག་བ།
ཞུ་སྱོར་བའི་ཞུ་རྩའི་ནང་གསལ་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཐྱོག་ནས་དགག་སྒྲུབ་ཀི་ལན་འདྱེབས་གང་ཡང་མ་བས་པར། ཁིམས་དྱོན་གི་དགག་སྒྲུབ་ཁྱོ་ན་བྱེད་པ། དཔྱེར་ན། བཤྱོལ་མའི་ཞུ་བ་བཏབ་པ་དང་། ད་ལྟའི་དུས་སུ་ལག་བསྟར་འཇུག་བཞིན་པའི་ཁིམས་སིག་གང་རུང་ནས་བཀག་ཆ་ཡྱོད་པའི་གནས་ཚུལ་བཅས།
5. བཤྱོལ་མའི་ཞུ་བ་འདྱེབས་པ།
ཁ་མཆུའི་དྱོན་དངྱོས་གནས་ཚུལ་ཐྱོག་ཞིབ་གཅྱོད་བྱེད་རྒྱུའི་བ་རིམ་རྣམས་འགྱོར་འགངས་གཏྱོང་ཐབས་བས་པ་ན་བཤྱོལ་མའི་ཞུ་བ་ཞྱེས་པ་ཡིན་པས། དཔྱེར་ན་བསར་གཏུག་མི་ཆྱོག་པའི་གནས་སྟངས་འྱོག་འགྱོ་བཞིན་པའི་ཁ་མཆུའི་ན་ཞིབ་གནས་སྐབས་ངང་འཐྱེན་བྱེད་ཚུལ་ཤྱོད་པ། ཡང་ན་ཁ་མཆུ་གང་དྱེའི་གནད་དྱོན་གང་ཞིག་ཁིམས་མཐུན་བྱུང་མྱེད་པའམ། ཡྱོད་དགྱོས་པའི་གྱོད་ཡ་སྱོན་མ་གང་ཞིག་མ་ཚང་བས་ཁིམས་ཞིབ་ཐག་གཅྱོད་མི་ཐུབ་པ། ཁ་མཆུའི་འབྱུང་རྱེན་གསལ་ཁ་མྱེད་པ་བཅས་ལ་བརྟྱེན་ནས། ཁ་མཆུ་ཐག་གཅྱོད་དྲང་པྱོ་ཡྱོང་མི་ཐུབ་པའི་གནས་ཚུལ་ཤྱོད་པ་བཅས།